Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej

Muzeum mieści się w zabytkowym staropolskim dworze. Mieszkająca w nim szlachta posiadała, położoną na południe od Limanowej, Starą Wieś. Granice tej wsi i miasta do II Wojny Światowej wyznaczał właśnie ten dwór. Historia Starej Wsi i rodów w niej panujących sięga XV wieku.

Warto wymienić familie: Słupskich herbu Drużyna, Jordanów, Przyłęckich, Czernych - Szwarcenbergów. Jakkolwiek historia obecnego dworu sięga XVII wieków. Jego rozwój nastąpił w okresie zarządzania nim przez rodzinę Dydyńskich (połowa XVIII – lata 40-te XIX wieku), a potem Marsów (1853-1945 r.), po których do dziś pozostała nazwa dworu.

Do kompleksu dworskiego należały dawniej m.in. browar (obecnie budynek starostwa powiatowego), park dworski (jego pozostałości stanowią obecnie Park Miejski), neogotycka kaplica świętego Walentego ( połowa XIX wieku) oraz gospodarstwo hodowlane (obecnie własność prywatna), gdzie niegdyś hodowlano bydło czerwone rasy polskiej oraz pola i lasy (obecnie os. Zygmunta Augusta i os. Marsów).

Rodzina Marsów przyczyniła się do rozwoju nowoczesnej gospodarki hodowlanej oraz rozkwitu politycznego i gospodarczego miasta w II połowie XIX wieku. Szczególnie w historii zostali zapamiętani: Antoni Józef Mars z żoną Franciszką z Żelechowskich, oraz ich syn Zygmunt z Jadwigą z Zielińskich. Dzięki m.in. jej staraniom powstał w 1867 r. powiat limanowski, Towarzystwo Zaliczkowe (dzisiejszy Bank Spółdzielczy), kasyno. Zainteresowali francuskich inwestorów do założenia rafinerii ropy naftowej w Sowlinach. Browar produkował w okresie galicyjskim znane z dobrej jakości piwo „marsowe”. Produkowano wówczas takie gatunki jak koźlak i marcowe. W dwudziestoleciu międzywojennym dwór był ośrodkiem życia publicznego i politycznego.      W jego progach wizytował m.in. prezydent Ignacy Mościcki w 1929 r., belgijski Minister Spraw Zagranicznych w 1932 r. Wielokrotnym gościem był polski minister spraw zagranicznych Józef Beck. W 1934 roku rodzina Marsów sprzedała browar na rzecz Arcyksiążecego Browaru w Żywcu. W okresie okupacji niemieckiej wraz z ostatnim właścicielem, w dworze mieszkał skoligacony rodzinnie burmistrz miasta Włodzimierz Paygert. Po II Wojnie światowej władze komunistyczne odebrały majątek rodzinie Marsów. W latach 1946-1951 w budynku mieściło się Gimnazjum Leśne, a później Państwowy Ośrodek Maszynowy i Powiatowy Sztab Wojskowy.  Od 1970 r. w budynku mieściło się Muzeum Ziemi Limanowskiej i biura PTTK. Od 1987 r. budynek jest wyłączną siedzibą Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej.

Wystawy stałe w Muzeum

Świat dawnej apteki na polsko-słowackim pograniczu - Ekspozycja prezentująca wnętrze apteki 5- pokoleniowej rodziny limanowskich farmaceutów Mȕlerów, Zubrzyckich i Bączkowskich, wyposażona w meble, instrumenty apteczne oraz recepty z okresu 1813 do lat 50-tych XX wieku, modele postaci historycznych wiernie odtwarzające twarze i ubiory mieszkańców Limanowej z pocz. XX w. (m.in. właścicielki apteki Klementyny Bączkowskiej), a także elementy multimedialne w postaci filmu dokumentalnego o historii farmacji i limanowskiej aptece mgr Klementyny Bączkowskiej wyświetlanego w kiosku multimedialnym.

Historia w dewizce zapisana – największa w Polsce i prawdopodobnie w Europie kolekcja dewizek służących niegdyś do zapinania pieczęci rodowych, sygnetów, zegarków, kluczy czy kosmetyków z okresu od XVIII do XX wieku. Wśród zgromadzonych na wystawie eksponatów znajdują się m.in. dewizki patriotyczne, numizmatyczne, cechowe, zoomorficzne a także religijne i okultystyczne. Sposoby noszenia tej biżuterii w okresie od XVIII do pocz. XX wieku prezentują znajdujące się na ekspozycji manekiny w strojach z epoki.

Chciejmy Polski, a będzie! – minister Józef Beck - wystawa omawia postać Józefa Becka – ostatniego ministra spraw zagranicznych II RP – przez pryzmat jego domu rodzinnego (który w latach 1899-1918 znajdował się w Limanowej) oraz sylwetki ojca przyszłego ministra Józefa Alojzego Becka. Znajdujący się na ekspozycji i udostępniony zwiedzającym sprzęt multimedialny zawiera liczne materiały źródłowe (m.in. dokumenty, fotografie, pisma, pamiętniki), pozyskane z różnych instytucji krajowych i zagranicznych (m.in. Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Biblioteki Narodowej w Warszawie, czy Muzeum Historii Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego przy Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), a także animowany film dokumentalny. Druga część wystawy zostały zaaranżowana jako limanowski gabinet Józefa Alojzego Becka, w którym zasiada postać Józefa Becka (wiernie odtworzona) z okresu służby w Legionach Polskich.

Polsko-słowackie braterstwo broni – bitwa limanowska 1914 - nowoczesna interaktywna wystawa stała o tematyce poświęconej I wojnie światowej. Jej koncepcja aranżacyjna przewidziała stworzenie rekonstrukcji kwatery sztabu polowego z okresu I wojny światowej, w której oprócz tradycyjnych elementów wystawienniczych: modeli postaci w mundurach, replik broni, gablot zawierających zabytki z bitwy limanowskiej, narracyjnych plansz wystawowych, znajdują się również elementy multimedialne: ekran naścienny sterowany przy pomocy umieszczonego przed nim tabletu zawierający m.in. film dokumentalny udostępniony przez Instytut i Muzeum Historii Wojen na Węgrzech, a także stół multimedialny – stół sztabowy w którym zwiedzający znajdą interaktywną mapę bitwy. Na odbiorcę również oddziałują efekty świetlne i dźwiękowe, których celem jest odtworzenie atmosfery niepokoju i zagrożenia towarzyszącej żołnierzom walczącym w trakcie operacji limanowsko-łapanowskiej. Całość uzupełniają nagrania lektorskie narracyjnej treści ekspozycji. 

Propozycje lekcji muzealnych oraz warsztatów

- „Małe skryptorium – warsztaty z kaligrafii i iluminatorstwa” : zapoznanie się i ćwiczenie krojów średniowiecznych pism (uncjała, półuncjała irlandzka, gotycka textura – do wyboru), a także w ramach zajęć z iluminatorstwa wykonywanie ozdobnych inicjałów. Warsztaty przeznaczone dla dzieci powyżej 10 roku życia.

- „Spotkania z witrażem – warsztaty tworzenia szklanych witraży”: samodzielne wykonywanie szklanych witraży w technice Tiffany (łamanie szkła, szlifowanie i łączenie elementów za pomocą stopionej cyny). Warsztaty przeznaczone dla dzieci powyżej 7 roku życia.

- „Co to jest? Muzeum – Zabytek – Dziedzictwo kulturowe” zajęcia adresowane dla uczniów szkół podstawowych. Ukazują jaką rolę pełni muzeum. Jakie zbiory są w nim gromadzone? Czym jest zabytek oraz jakie zabytki występują w naszym regionie? Czym jest dziedzictwo kulturowe i w jaki sposób można je zachowywać?

- „O dawnych pismach słów kilka” zajęcia adresowane dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich lub dla dorosłych.. Czas trwania: ok. 45 min. Lekcja muzealna poświęcona historii pisma (od KAPITAŁY romańskiej do kursywy angielskiej), wzbogacona prezentacją multimedialną oraz pokazem kaligraficznym różnych rodzajów dawnych pism. Uczniowie poznają jak pisze się ptasim piórem, dotykają pergaminu, próbują pisać ostrą lub skośną stalówką i atramentem, obejrzą archiwalia ze zbiorów Muzeum prezentujące odręczne pismo XIX - wieczne.

- "W co wierzyli nasi dziadowie? – ludowe wierzenia z obszaru Ziemi Limanowskiej” zajęcia adresowane dla uczniów szkół podstawowych  i ponadpodstawowych. Czas trwania: ok. 45-60 min. Prezentacja obejmuje dawne wyobrażenia świata, czasu, nieba, ziemi, gór, zwyczaje magiczne i obrzędy religijne związane z pracą w polu, na pastwiskach i w lesie. Uczestnicy dowiedzą się kim byli dla naszych przodków istoty nadprzyrodzone: płanetnicy, strzygonie, wieszczyce, przypołudnice, boginki, choboty. Uczniowie klas 1-3 szkoły podstawowej w ramach zajęć praktycznych wybierają postać do namalowania. Starsi uczestnicy zapoznają się z muzealnymi eksponatami mającymi związek z dawnymi wierzeniami ludowymi.

- „Strój ludowy w naszym regionie” zajęcia dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych lub dla dorosłych. Czas trwania: 45 min. Na zajęciach uczestnicy zapoznają się z grupami etnograficznymi w regionie limanowskim (Lachy Limanowskie, Lachy Szczyrzyckie, Zagórzanie i Górale Biali). Prezentacja multimedialna ukazuje dawne zdjęcia, obrazy  i szkice ukazujące mieszkańców regionu w strojach codziennych i odświętnych. Ponadto zapoznają się z oryginalnymi strojami znajdującymi się w zbiorach muzeum. Istnieje możliwość uczestniczenia w zajęciach poświęconych jednej wybranej grupie etnograficznej lub opisujących wszystkie.

- „Historia plakatu i reklamy” zajęcia dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych  i ponadpodstawowych lub dla dorosłych. Czas trwania: 45 lub 90 min. Zajęcia są poświęcone znaczeniu reklamy i plakatu na przestrzeni wieków, od starożytności po współczesność. Uczestnicy będą mieli możliwość obejrzenia dawnych szyldów z symbolami produktów, pierwszych ulotek, reklam gazetowych, plakatów, afiszy propagandowych, pierwszych reklam telewizyjnych. Czas trwania zajęć zależy od potrzeb grupy.

- „Jak narodziła się i rozwijała fotografia?” Czas trwania lekcji to ok. 45 – 60 min. Uczestnicy dowiedzą się czym jest fotografia, kto ją wynalazł, jakie istniały techniki jej tworzenia, co to jest negatyw, pozytyw i diapozytyw. Będą mieli także możliwość zobaczenia najstarszych zdjęć, pierwsze fotografie ludzi, wydarzeń, firm fotograficznych, pierwsze fotografie kolorowe i barwne. Zajęcia mają formę prezentacji multimedialnej połączonej ze zwiedzaniem wystawy ekspozycji czasowej, która ukazuje rozwój fotografii zakładowej, artystycznej i reportażowej w miasteczku Limanowa od XIX wieku aż po czasy współczesne. Nie zabraknie pokazu najstarszych przykładów fotografii degerotypowej z ok. 1860 r., które choć nie były wytwarzane w Limanowej, to jego dawni mieszkańcy wykonywali je w pobliskich, rozkwitających zakładach w Krakowie, Bochni czy Nowym Sączu, w latach 50-80-tych XIX wieku. Uczniowie będą mogli obejrzeć eksponaty na żywo i zapoznać się z technikami ich powstawania.

- „Sztuka patrzenia – czyli o atrybucji i symbolice w sztuce” zajęcia adresowane do uczniów szkół podstawowych i średnich oraz dla dorosłych słuchaczy. Czas trwania: ok. 45-60 min. Prezentacja obejmuje omówienie ikonografii świeckiej i chrześcijańskiej m. in. świętych popularnych w regionie ziemi limanowskiej, wyjaśniając tajemnice przedmiotów, gestów, kolorów, które pozwalały przez wieki ludziom rozpoznawać postaci i temety dzieł sztuki. Uczestnicy dowiedzą się co symbolizuje pies czy lustro oraz jaki święty jest ukazywany ze złamanym kołem, a kto ze wskrzeszonym Komesem Piotrem lub z kawałkiem chleba. Uczniowie klas 1-3 szkoły podstawowej w ramach zajęć praktycznych wybierają postać z typowymi atrybutami do namalowania. Starsi uczestnicy zapoznają się z muzealnymi eksponatami mającymi związek z ikonografią w sztuce regionu.

Galeria zdjęć:

Zdjęcia udostępnione przez/ uznanie autorstwa: Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej

Informacje organizacyjne dla wycieczek szkolnych: